Reakcja oczu na wniknięcie ciała obcego

Ciała obce, przedostające się do oka to jeden z najczęstszych urazów mechanicznych związanych z okiem. Najczęściej do oka wnikają drobne pyłki (np. piasek podczas wietrznej pogody) oraz zanieczyszczenia budowlane. Szczególną ostrożność muszą zachować osoby przebywające w pomieszczeniach o dużym zapyleniu (np. na halach produkcyjnych). Najgroźniejsze dla oka są jednak ciała obce, które wnikają głęboko do gałki ocznej i z dużą siłą – m.in. drobinki metalu podczas szlifowania czy wiórki drewna w tartakach.

Z tego artykułu dowiesz się:

• Czym objawia się obecność ciała obcego w oku?

• Co zrobić, gdy wystąpią objawy świadczące o ciele obcym w oku?

• Jak lekarz stawia diagnozę?

• Jak wygląda leczenie?

• Jakie mogą być inne przyczyny uczucia ciała obcego w oku?

Czym objawia się obecność ciała obcego w oku?

Gdy ciało obce wpadnie do oka zwykle powoduje ból lub dyskomfort. Jeżeli utknie pod górną powieką, przy każdym mrugnięciu będzie przesuwać się po rogówce powodując duży ból. Podobny ból występuje podczas wbicia ciała obcego w rogówkę. Dla pacjenta jest to prawie niemożliwe do odróżnienia i dopiero okulista w biomikroskopie zlokalizuje ciało obce i je wyciągnie.

Jeżeli ciało obce poruszało się z dużą energią i wniknie w głąb gałki ocznej – istnieje bardzo duże zagrożenie dla całej gałki ocznej. W każdym przypadku, gdy ciało obce dostanie się do oka, nie możemy go łatwo zlokalizować ani wyciągnąć, a ból nie ustępuje, powinniśmy w trybie pilnym udać się do okulisty lub na pogotowie. 

Gdy ciało obce nie zostanie możliwie jak najszybciej usunięte, wokół niego tworzy się naciek. Gdy do gałki ocznej dostanie się drobny opiłek metalu, wokół ciała zacznie powstawać pierścień rdzy. Często jest to przyczyną zapalenia gałki ocznej.

Co zrobić, gdy wystąpią objawy świadczące o ciele obcym w oku?

Gdy ciało obce wniknie pod powiekę górną, można spróbować je delikatnie wyjąć nawilżonym wacikiem. Czasami jednak może być to niemożliwe, wtedy należy w trybie pilnym udać się do okulisty lub na pogotowie. Ciała obce, które wbiły się w rogówkę, wymagają pomocy lekarskiej, dlatego należy niezwłocznie udać się do okulisty. Lekarz podaje pacjentowi znieczulenie i wydobywa wbity opiłek. Specjalista ocenia także, czy w oku nie zaczęło rozwijać się zakażenie. Samodzielne próby usunięcia ciała obcego mogłyby grozić uszkodzeniem oka (nie jesteśmy w stanie ocenić, jak głęboko tkwi opiłek).

W przypadku, gdy ciało obce przebija głęboko rogówkę lub przedostaje się do komory przedniej oka, wykonuje się zabieg chirurgiczny (pod mikroskopem) na oddziale okulistycznym.

Jak lekarz diagnozuje obecność ciała obcego w oku?

Podstawą jest badanie oczu w lampie szczelinowej. Gdy ciało obce tkwi wewnątrz gałki ocznej lub przedostaje się do oczodołu, potrzebne jest badanie obrazowe, które pomaga dokładnie je zlokalizować. Na oddziałach okulistycznych może zostać wykonana tomografia komputerowa, badanie USG lub zdjęcia rentgenowskie. Gdy istnieje podejrzenie, że do oka przedostało się ciało ferromagnetyczne, nie wykonuje się rezonansu magnetycznego, ponieważ podczas tego badania ciało obce mogłoby przesunąć się i uszkodzić oko.

Jak wygląda leczenie?

Gdy z oka zostanie usunięte ciało powierzchowne, pacjent otrzymuje receptę na antybiotyk (krople lub maść). Ciała wewnątrzgałkowe wymagają bardziej zaawansowanego leczenia. Zabiegi usunięcia ciała obcego z tęczówki i komory przedniej oka wykonywane są w większości oddziałów okulistycznych. Ciała wewnątrzgałkowe usuwają tylko niektóre oddziały specjalizujące się w witrektomii. W niektórych przypadkach niezbędne jest zabezpieczenie przed odwarstwieniem siatkówki oraz dalsze zabiegi (np. usunięcie zaćmy czy wszczepienie sztucznej soczewki).

Wniknięcie ciała obcego do głębszych partii oka, wymaga zaawansowanego leczenia chirurgicznego. Czasami terapia nie pozwala całkowicie powrócić do widzenia sprzed urazu, dlatego bardzo ważna jest odpowiednia profilaktyka. Zawsze, gdy wykonujemy czynności potencjalnie niebezpieczne dla oczu, używajmy okularów ochronnych (spawanie, szlifowanie). Chrońmy też oczy przed tępymi urazami – podczas sportu (squash) i gier zespołowych. Gdy podejrzewamy, że mogło dojść do przeniknięcia ciała obcego do oka, należy niezwłocznie zgłosić się do gabinetu okulistycznego (nawet wtedy, gdy nie odczuwamy żadnych objawów).

Jakie mogą być inne przyczyny uczucia ciała obcego w oku?

Swędzenie, drapanie i ból mogą oznaczać, że do oka przedostało się ziarenko piasku, rzęsa czy niewielki owad, który przylega do filmu łzowego. Wystarczy wtedy nawilżyć chusteczkę lub wacik, delikatnie odsunąć dolną powiekę i usunąć ciało obce w kierunku nosa.
Gdy w oku nie ma żadnego ciała obcego, a mimo to czujemy „piasek pod powiekami”, może być to objaw zespołu suchego oka, stanu zapalnego spojówki lub jęczmienia.