Co to jest astygmatyzm?

Astygmatyzm jest jedną z trzech najczęściej występujących wad wzroku. Powoduje pogorszenie widzenia (obraz staje się mniej wyraźny, zamglony), a niekorygowany może skutecznie utrudniać codzienne funkcjonowanie, prowadzić do bólów głowy, zmęczenia czy nawracającego zapalenia spojówek. Dowiedz się, czym dokładnie jest astygmatyzm, w jaki sposób się go koryguje i leczy.

Z naszego artykułu dowiesz się:

• Czym jest astygmatyzm i jakie są jego rodzaje?

• Jakie czynniki wpływają na rozwój astygmatyzmu?

• Jakie są objawy astygmatyzmu?

• Jak wygląda diagnostyka astygmatyzmu?

• Jak prawidłowo korygować astygmatyzm?

• Jak obecnie leczy się astygmatyzm?

Czym jest astygmatyzm i jakie są jego rodzaje?

Astygmatyzm (niezborność) to wada wzroku pojawiająca się u osób w różnym wieku, która powoduje zamazany i nieregularny obraz zarówno z bliskich, jak i dalekich odległości. Powstaje on w wyniku nieregularnych kształtów soczewki lub rogówki oka. Czasami osoba, która cierpi na astygmatyzm może jednocześnie borykać się z krótkowzrocznością lub nadwzrocznością.

U osób bez wad wzroku promienie światła skupiają się na siatkówce. U osób z astygmatyzmem nieprawidłowa krzywizna soczewki lub rogówki sprawia, że wiązka promieni załamuje się i skupia w dwóch różnych punktach. To sprawia, że obraz przestaje być wyraźny. W około 98% przypadków za niezborność odpowiada nieregularny kształt rogówki (dochodzi wtedy do astygmatyzmu rogówkowego). W pozostałych przypadkach za nieprawidłowe skupianie światła odpowiada nieregularny kształt soczewki (astygmatyzm soczewkowy). Najczęściej astygmatyzm soczewkowy jest spowodowany wrodzonymi zaburzeniami w jej budowie, rzadziej bywa następstwem zaćmy.

Gdy obraz skupia się poza siatkówką, mowa o astygmatyzmie nadwzrocznym. Gdy ogniska znajdują się przed siatkówką, dochodzi do astygmatyzmu krótkowzrocznego. W przodku astygmatyzmu mieszanego jedno ognisko znajduje się przed drugim.

Jakie czynniki wpływają na rozwój astygmatyzmu?

Nieprawidłowy kształt rogówki lub soczewki najczęściej jest wrodzony. Na rozwój astygmatyzmu czasami wpływ mają także czynniki zewnętrzne. Astygmatyzm nieregularny bywa następstwem urazów oka, które doprowadziły do nierówności na powierzchni rogówki. W grupie ryzyka znajdują się osoby, które w dzieciństwie miały problem ze sztywnością oka.

Jakie są objawy astygmatyzmu?

Nieprawidłowe ogniskowanie powoduje zaburzenia widzenia. Obraz widziany z bliska i oddali jest zamazany i nieostry. Astygmatyk linie proste widzi jako krzywe, a gwiazdy jako plamki. Zaburzenia konturów obrazu często wywołują problemy z orientacją w przestrzeni. Wielu astygmatyków stara się uzyskać odpowiednią ostrość obrazu poprzez częste mruganie.

Przy astygmatyzmie mogą pojawić się:

• bóle oczu,
• zaczerwienienie oczu,
• bóle głowy,
• uczucie ciężkości powiek,
• nadmierne łzawienie,
• zmęczenie podczas wysiłku wzrokowego (czytanie, praca przy komputerze, oglądanie TV),
• pieczenie w okolicach oczu.

Gdy astygmatyzm pojawia się u dziecka i nie zostanie rozpoznany i prawidłowo skorygowany do 3. roku życia, może doprowadzić do niedowidzenia (na jedno lub oboje oczu).

Jak wygląda diagnostyka astygmatyzmu?

Przy zaobserwowaniu u siebie objawów astygmatyzmu, należy udać się do specjalisty. Okulista lub optometrysta przeprowadza serię testów w celu zdiagnozowania wady. 

Okulista może wykonać badanie za pomocą keratoskopu (został wynaleziony przez portugalskiego okulistę A. Placido). Jest to przyrząd, który posiada naprzemiennie ułożone białe i czarne okręgi. Specjalista obserwuje kształt ich odbić na rogówce oka pacjenta. Za pomocą oftalmometru (keratometru) Jawala specjalista może zmierzyć oś niezborności oka. Dodatkowo, okuliści wykonują badania pozwalające stwierdzić krótkowzroczność oraz nadwzroczność, które mogą towarzyszyć astygmatyzmowi.

Przed zabiegami laserowymi korygującymi astygmatyzm wykonuje się wideokeratografię komputerową, która pozwala uzyskać barwną mapę rogówki (wraz z przekrojem jej powierzchni i cyfrową mapą wartości jej krzywizn).

Jak prawidłowo korygować astygmatyzm?

Astygmatyzm powoduje zaburzenia w ostrości widzenia obrazu, dlatego skutecznie utrudnia codzienne funkcjonowanie. Utrudnia on prowadzenie samochodu (światła innych pojazdów są dla astygmatyka rozmyte), powoduje szybsze zmęczenie wzroku podczas pracy przy komputerze, a dzieci często zniechęca do nauki (mają one problem z czytaniem). Niekorygowana wada może prowadzić do przewlekłych zapaleń spojówek i brzegów powiek oraz stać się przyczyną uporczywych bólów głowy.

Bardzo ważna jest prawidłowa diagnostyka astygmatyzmu i dobór odpowiedniego sposobu korekcji. Korekty zazwyczaj nie wymaga tzw. astygmatyzm fizjologiczny (do 0,5 dioptrii). Astygmatyzm powyżej 0,5 dioptrii koryguje się za pomocą okularów ze szkłami cylindrycznymi lub miękkich soczewek torycznych. Soczewki toryczne dostępne są od niedawna, ale doskonale sprawdzają się dla astygmatyków, którzy dodatkowo cierpią na krótkowzroczność lub dalekowzroczność. Jedne szkła kontaktowe korygują wtedy złożone wady, co pozwala uniknąć używania okularów korekcyjnych, gwarantuje komfort noszenia i brak ograniczeń.

Jak obecnie leczy się astygmatyzm?

Astygmatyzm można leczyć metodami chirurgicznymi oraz laserowymi. Metoda chirurgiczna (refrakcyjna) była popularna w latach 70. XX wieku. Keratotomia promienista polegała na kilku głębokich nacięciach w rogówce (do około 95% jej grubości) wokół źrenicy. Nacięcia mają na celu zmianę siły skupiania i ogniskowania promieni światła.

Obecnie stosuje się metody laserowe, które pozwalają zmienić krzywiznę rogówki oka. Metoda LASIK to zabieg dwuetapowy, który pozwala wymodelować rogówkę i przywrócić prawidłowy sposób ogniskowania obrazu w jednym punkcie na siatkówce. Metoda PRK (keraktomia fotorefrakcyjna) pozwala wymodelować centralną część rogówki i przywrócić ogniskowanie obrazu w jednym punkcie na siatkówce.